Đất nước đông dân nhất thế giới đã chính thức thuộc về Ấn Độ sau một cuộc soán ngôi đầy bất ngờ. Sự kiện này đã làm chấn động toàn cầu và mở ra một chương mới trong lịch sử dân số thế giới. Vậy, đâu là yếu tố đã dẫn đến sự thay đổi này?
Cuộc đua dân số giữa Ấn Độ và Trung Quốc
Cuộc đua dân số giữa Ấn Độ và Trung Quốc là một trong những sự kiện đáng chú ý nhất trong lịch sử dân số thế giới. Trong nhiều thập kỷ, Trung Quốc luôn giữ vững vị trí đất nước đông dân nhất thế giới, nhưng vào năm 2023, Ấn Độ đã chính thức vượt qua Trung Quốc, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng.
Lịch sử dân số:
- Trung Quốc: Từ năm 1950, Trung Quốc đã là quốc gia đông dân nhất thế giới. Chính phủ Trung Quốc đã thực hiện chính sách một con nghiêm ngặt từ năm 1979 đến 2015 để kiểm soát tốc độ tăng trưởng dân số. Tuy nhiên, chính sách này cũng gây ra những hệ lụy như mất cân bằng giới tính và già hóa dân số.
- Ấn Độ: Ấn Độ luôn là quốc gia có tốc độ tăng trưởng dân số cao. Mặc dù chính phủ Ấn Độ đã thực hiện nhiều biện pháp kiểm soát dân số, nhưng kết quả đạt được không đáng kể. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, tốc độ tăng trưởng dân số của Ấn Độ đã có dấu hiệu chậm lại.
Trong đó, các yếu tố ảnh hưởng đến sự gia tăng dân số của hai quốc gia này nói riêng và của toàn thế giới nói chung, bao gồm:
- Tỷ lệ sinh.
- Tuổi thọ trung bình.
- Chính sách dân số.
- Yếu tố kinh tế và xã hội.
Vì sao dân số Ấn Độ vượt lên nhanh chóng
Dân số Ấn Độ đã tăng lên nhanh chóng và trở thành đất nước đông dân nhất thế giới do một số nguyên nhân chính sau:
- Tỷ lệ sinh cao: Ấn Độ duy trì một tỷ lệ sinh cao trong nhiều năm. Mặc dù tỷ lệ sinh đã giảm dần theo thời gian, nhưng vẫn còn ở mức cao so với nhiều quốc gia khác. Tỷ lệ sinh cao này phần lớn là do các yếu tố văn hóa, xã hội và kinh tế.
- Giảm tỷ lệ tử vong: Cải thiện trong lĩnh vực y tế và chăm sóc sức khỏe đã dẫn đến việc giảm tỷ lệ tử vong, đặc biệt là tử vong ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Các chương trình tiêm chủng rộng rãi, cải thiện dịch vụ y tế, và tăng cường nhận thức về chăm sóc sức khỏe đã góp phần vào sự giảm tỷ lệ tử vong này.
- Gia tăng tuổi thọ: Sự cải thiện về chất lượng cuộc sống, dinh dưỡng và y tế đã dẫn đến tăng tuổi thọ. Người dân Ấn Độ sống lâu hơn, dẫn đến hệ quả trở thành đất nước đông dân nhất thế giới với tổng dân số tăng đáng kể do số lượng người già ngày càng nhiều.
- Cơ cấu dân số trẻ: Ấn Độ có cơ cấu dân số trẻ, với một tỷ lệ lớn dân số trong độ tuổi sinh sản. Điều này dẫn đến số lượng trẻ em sinh ra cao hơn so với các quốc gia có cơ cấu dân số già hơn.
- Nhận thức về kế hoạch hóa gia đình chưa cao: Dù chính phủ Ấn Độ đã thực hiện nhiều chương trình kế hoạch hóa gia đình, nhưng ở nhiều vùng nông thôn và các cộng đồng nghèo, việc thực hiện các biện pháp kiểm soát sinh đẻ chưa được phổ biến và thực hiện hiệu quả.
- Ảnh hưởng văn hóa và xã hội: Trong nhiều gia đình Ấn Độ, đặc biệt ở vùng nông thôn, có quan niệm rằng có nhiều con là một dấu hiệu của sự giàu có và phúc lợi. Đây là một trong những lý do quan trọng khiến Ấn Độ trở thành đất nước đông dân nhất thế giới.
- Di cư từ nông thôn ra thành thị: Quá trình đô thị hóa nhanh chóng và sự di cư từ nông thôn ra thành thị tạo ra những biến động dân số lớn ở các khu vực đô thị, góp phần vào sự tăng trưởng dân số tổng thể.
Thách thức và cơ hội của đất nước đông dân nhất thế giới
Việc trở thành đất nước đông dân nhất thế giới đã kéo theo những thách thức và cơ hội rõ nét cho Ấn Độ, bao gồm:
Thách thức:
- Đảm bảo cơ hội bình đẳng: Với dân số lớn và đa dạng, việc đảm bảo cơ hội tiếp cận giáo dục, y tế, việc làm cho tất cả các nhóm dân cư là một thách thức lớn. Đặc biệt là đối với các nhóm dân tộc thiểu số và người dân ở vùng sâu vùng xa.
- Quản lý đa dạng văn hóa: Với 56 dân tộc chính thức, việc dung hòa các nền văn hóa khác biệt và xây dựng bản sắc quốc gia thống nhất là một thách thức phức tạp.
- Áp lực lên hệ thống phúc lợi xã hội: Dân số lớn tạo áp lực nặng nề lên hệ thống y tế, giáo dục, an sinh xã hội của quốc gia.
- Quản lý đô thị hóa: Tốc độ đô thị hóa nhanh chóng tạo ra nhiều vấn đề về nhà ở, giao thông, ô nhiễm môi trường ở các thành phố lớn.
- Già hóa dân số: Tỷ lệ người già tại đất nước đông dân nhất thế giới ngày càng tăng mạnh, đặt ra thách thức về chăm sóc sức khỏe và an sinh xã hội.
Cơ hội:
- Nguồn nhân lực dồi dào: Dân số lớn cung cấp nguồn lao động dồi dào, đa dạng cho nền kinh tế.
- Thị trường nội địa khổng lồ: Dân số đông tạo ra thị trường tiêu dùng lớn, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
- Đa dạng văn hóa: Sự đa dạng văn hóa có thể thúc đẩy sáng tạo và đổi mới trong nhiều lĩnh vực.
- Tiềm năng phát triển công nghệ: Dân số lớn tạo điều kiện để phát triển và ứng dụng công nghệ mới trên quy mô lớn.
- Ảnh hưởng toàn cầu: Dân số đông giúp tăng cường vị thế và ảnh hưởng của quốc gia trên trường quốc tế.
Để tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức, Ấn cần có các chính sách phù hợp về phát triển kinh tế – xã hội, quản lý đô thị, giáo dục và đào tạo, cũng như thúc đẩy hòa nhập xã hội giữa các nhóm dân cư khác nhau.
Sự thay đổi vị trí đất nước đông dân nhất thế giới từ Trung Quốc sang Ấn Độ đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử nhân khẩu học toàn cầu. Baochi24h cho rằng, cuộc soán ngôi này có thể dẫn đến những thay đổi đáng kể trong động lực kinh tế, chính trị và xã hội toàn cầu trong những thập kỷ tới.